Kentsel Yaşam Kalitesi kentsel alanda yaşayan bireylerin başta mental ve bedensel olarak afiyette olması olmak üzere; kendini iyi hissetme, yaşamından memnun olma ve hayat beklentilerinin karşılanma durumudur.
Kentsel Yaşam Kalitesini daha iyi anlamak için genel hatlarıyla da olsa kalite kavramına hâkim olmak gerekmektedir.
Kalite Nedir?
Kalite ISO 8402 Kalite Sözlüğü’nde Kalite, genel itibariyle açık ve gizli ihtiyaçları giderme yeteneğine sahip mal veya hizmetin özellik, karakteristik ve görülebilir ayırıcı niteliklerinin toplamı olarak tanımlanmıştır.
Yaşam Kalitesi ve Kentsel Yaşam Kalitesi Farkı
Yaşam kalitesi, bireylerin yaşamlarının çeşitli yönlerini etkileyen faktörlerin birleşiminden oluşan bir kavramdır. Bu faktörler arasında gelir, iş, barınma, sağlık, eğitim, güvenlik, sosyal ilişkiler, çevre kalitesi ve diğerleri yer alabilir. Bir bireyin yaşam kalitesi, bu faktörlerin birleşimine bağlıdır ve kişiden kişiye farklılık gösterebilir.
Kentsel yaşam kalitesi ise, bir bölgenin veya şehirdeki yaşam kalitesini belirleyen faktörlerin birleşimidir. Bu faktörler arasında yeşil alanlar, ulaşım, altyapı, konutlar, toplu taşıma, hava kalitesi, su kaynakları, gürültü seviyesi, suç oranları ve diğerleri yer alabilir. Kentsel yaşam kalitesi, insanların şehirdeki yaşam koşullarının kalitesini belirleyen faktörlerin birleşimine bağlıdır.
Bu nedenle, yaşam kalitesi bireysel bazda değerlendirilirken, kentsel yaşam kalitesi bir bölgedeki veya şehirdeki yaşam koşullarını değerlendirir.
Literatürde Yaşam Kalitesi ve Kentsel Yaşam Kalitesi Tanımları
- Birleşmiş Milletler Sözlüğüne göre, gelir ve üretim niceliğinden ziyade sosyal göstergelerle insanların mutluluğunu ölçen bir kavramdır.
- Dünya Bankası ise yaşam kalitesini insanların genel olarak iyi olma durumu olarak tanımlar.
- Dünya Sağlık Örgütüne göre, kişinin kendi hedeflerine, standartlarına, çıkarlarına ve beklentilerine göre bir kültür ve değerler sisteminde kendini yaşamını algılamasıdır.
- Eurofound’a göre, yaşam kalitesi, toplumsal yaşamı ilgilendiren bir kavram olup toplum içinde genel iyi olma ile ilgilidir.
- Prof. Dr. Cevat Geray’a göre ise kentsel yaşam kalitesi 2 perspektifte ele alınmalı;
Dar perspektif; kent tanımına giren yerlerde, iletişim, altyapı, ulaşım, konut ve benzeri olanakların sunulma düzeyinin önceden belirlenen ölçülerin üstünde olması durumu.
Geniş Perspektif: Kültürel, toplumsal, siyasal öge ve süreçleri de içerir. Şehrin sunduğu olanak ve fırsatlardan örgütler, katmanlar içinde yaşayan bireylerin eşit, dengeli, gereksinimleri oranında yararlanması, eğitsel, sanatsal, siyasal etkinliklere, süreçlere etkin biçimde katılabilme olanaklarına sahip olabilmesi söz konusudur.
Kentsel Yaşam Kalitesi Görecelidir. Yaşam Kalitesi algısı; kişiden kişiye, bir yerden başka bir yere ve bir ölçekten başka bir ölçeğe göre değişmektedir.
‘Avrupalının yaşam kalitesi ile ilgili iyi olarak değerlendirdiği bir konuyu, bir Türk ya da Japon iyi olarak algılamayabilir. Burada önemli olan kültürel görelilik fikrinin vurgulanmasıdır.’
(Sanjoy Mazumdar)
Kentsel Yaşam Kalitesi Göstergeleri
Kentsel yaşam kalitesi, nicel ve nitel olmak üzere birçok farklı faktörden meydana gelmektedir:
- Konut koşulları: Konutların sağlık, güvenlik ve hijyen açısından standartları karşılaması önemlidir. Konutların boyutu, konumları ve yaşam alanlarındaki özellikleri de değerlendirilir.
- İş olanakları: İş imkanları, işsizlik oranları, ücretler ve iş yerlerine ulaşım kolaylıkları gibi faktörler, kentsel yaşam kalitesi göstergelerinin önemli bir parçasıdır.
- Sağlık hizmetleri: Sağlık hizmetlerine erişim, sağlık hizmetlerinin kalitesi ve maliyeti de kentsel yaşam kalitesi göstergeleri arasındadır.
- Eğitim: İyi bir eğitim sistemi, çocukların ve gençlerin geleceği için kritik önem taşır. Eğitim kurumlarının kalitesi, erişilebilirliği ve maliyeti kentsel yaşam kalitesi göstergeleri arasındadır.
- Ulaşım: Kentsel ulaşım, insanların işlerine, okullarına, sağlık hizmetlerine ve diğer önemli hizmetlere ulaşmalarını sağlar. Ulaşım sistemleri, ulaşım ağları ve araç trafiği yoğunluğu gibi faktörler de kentsel yaşam kalitesi göstergeleri arasındadır.
- Çevre: Kentsel çevre kalitesi, temiz hava, su ve toprak, yeşil alanlar ve doğal kaynakların korunması gibi faktörlere dayanır. Kentsel yaşam kalitesi göstergelerinin ölçümünde, çevre kalitesi ve sürdürülebilirlik faktörleri de önemlidir.
- Kültür ve eğlence: Kültürel faaliyetler, müzeler, tiyatrolar, sinemalar, spor salonları ve parklar gibi eğlence imkanları da kentsel yaşam kalitesi göstergeleri arasındadır.
- Güvenlik: Kentsel yaşam kalitesi, insanların güvenliği açısından da önemlidir. Polis gücü, yangın söndürme ekipleri ve diğer acil durum hizmetleri gibi kurumların varlığı, suç oranları, terör tehditleri ve doğal afetlere karşı hazırlık gibi faktörler, kentsel yaşam kalitesi göstergeleri arasındadır.
- Sosyal ilişkiler: İnsanların birbirleriyle ilişkileri, toplumsal bağlar, sosyal dayanışma ve aidiyet duygusu, kentsel yaşam kalitesi için önemlidir. Mahalle yapıları, toplum merkezleri ve sosyal faaliyetler gibi faktörler, insanların birbirleriyle daha fazla etkileşim kurmalarına yardımcı olur.
- Maliyet: Kentsel yaşamın maliyeti, yaşam standartlarının belirlenmesinde önemli bir faktördür. Konut fiyatları, günlük harcamalar, vergiler ve diğer masraflar, kentsel yaşam kalitesi göstergeleri arasındadır.
- Diğer hizmetler: Diğer hizmetler arasında su, elektrik, doğal gaz, internet, telefon ve diğer temel hizmetler bulunur. Bu hizmetlerin erişilebilirliği, kalitesi ve maliyeti de kentsel yaşam kalitesi göstergeleri arasındadır.
- Çeşitlilik ve kültürel açıdan zenginlik: Kentler, farklı kültürlerin, dinlerin ve yaşam tarzlarının bir arada var olduğu yerlerdir. Bu nedenle, kentsel yaşam kalitesi ölçümlerinde, kentteki çeşitlilik, kültürel açıdan zenginlik ve kültürel faaliyetler de değerlendirilebilir.
- Engellilik dostu olma: Kentlerin engellilere erişilebilir ve uygun olması, engellilerin topluma entegre olmalarına yardımcı olur. Bu nedenle, engelliler için uygun yaşam alanları ve engelli erişimleri, kentsel yaşam kalitesi ölçümlerinde önemli bir faktördür.
- Diğer sürdürülebilirlik faktörleri: Kentlerin, sürdürülebilir enerji kullanımı, çevre dostu binalar, geri dönüşüm ve atık yönetimi, sürdürülebilir ulaşım ve diğer sürdürülebilirlik faktörleri açısından değerlendirilmesi de kentsel yaşam kalitesi ölçümlerinde önemlidir.
- Yeşil alanlar ve açık hava aktiviteleri: Kentlerde yeşil alanların varlığı, insanların açık havada spor yapmaları, doğa ile bağlantı kurmaları ve streslerini azaltmaları açısından önemlidir. Bu nedenle, kentsel yaşam kalitesi ölçümlerinde yeşil alanların miktarı, kalitesi ve erişilebilirliği değerlendirilebilir.
- Trafik: Trafik akışı, trafik sıkışıklığı ve trafik kazaları gibi faktörler, kentsel yaşam kalitesi ölçümlerinde değerlendirilebilir. Daha az trafik sıkışıklığı, daha az trafik kazası ve daha iyi trafik akışı, kentsel yaşam kalitesi açısından önemli bir faktördür.
- İş ve istihdam olanakları: Kentler, iş ve istihdam olanakları açısından önemli merkezlerdir. İnsanların iş ve istihdam olanaklarına erişimi, kentsel yaşam kalitesi ölçümlerinde değerlendirilebilir.
- Eğitim ve sağlık: Kentlerde eğitim ve sağlık hizmetlerine erişim, insanların yaşam kalitesini etkiler. Bu nedenle, kentsel yaşam kalitesi ölçümlerinde, eğitim ve sağlık hizmetlerinin kalitesi ve erişilebilirliği de değerlendirilebilir.
Kentsel Yaşam Kalitesi Neden Önemlidir?
Kentsel yaşam kalitesi yüksek bir kent, yaşanabilir, sürdürülebilir ve sağlıklı bir kent demektir.
Kentsel yaşam kalitesi yüksek olan kentler; yüksek kaliteli altyapı, iletişim olanakları, ulaşım ve güvenlik hizmetleri, iyi yetişmiş insan kaynağı ve ekonomik gelişmeyi sağlayacak gerekli teknolojik birikimleri ile birer çekim merkezi haline dönüşürler.
Kentsel Yaşam Kalitesi Nasıl Yükselir?
Kentsel yaşam kalitesinin yüksek olması için, kentlerin yaşanabilir, sürdürülebilir ve sağlıklı kent olma koşullarını yerine getirmesi beklenir.
Bu koşulları sağlamak için Kentsel Planlama ve Şehircilik faaliyetlerinin sürdürülebilirliği ve yaşanabilirliği odağa alan, sosyal ekonomik ve çevresel kalitesi yüksek kentsel mekanlar oluşmasına olanak tanıyan Akıllı Şehir yaklaşımı ile vizyon amaç hedef ve stratejiler belirlenmelidir.
Kentsel Yaşam Kalitesi Endeksleri
Kentsel yaşam kalitesi, farklı kriterlere göre ölçülebilen çok boyutlu bir kavramdır ve birçok farklı endeks kullanılarak ölçülmeye çalışılmaktadır. İşte bazı önemli kentsel yaşam kalitesi endeksleri:
- Mercer Kentsel Yaşam Kalitesi Endeksi: Bu endeks, dünya genelindeki 231 şehri sıralamaktadır. Endeks, sağlık hizmetleri, eğitim, güvenlik, çevre koşulları ve diğer faktörleri dikkate alarak şehirleri sıralamaktadır.
- Economist Intelligence Unit (EIU): Kentsel Yaşam Endeksi: Bu endeks, dünya genelindeki 173 şehri sıralamaktadır. Endeks, sağlık hizmetleri, eğitim, kültür, çevre, altyapı ve diğer faktörleri dikkate alarak şehirleri sıralamaktadır.
- OECD Better Life Index: Bu endeks, OECD ülkelerindeki 34 şehirde yaşayan insanların kentsel yaşam kalitesini ölçmektedir. Endeks, 11 farklı faktörü dikkate alarak şehirleri sıralamaktadır.
- Numbeo Yaşam Kalitesi Endeksi: Numbeo, kullanıcılar tarafından girilen verilere dayalı olarak, dünya genelindeki şehirleri kıyaslamak için kullanılan bir yaşam kalitesi endeksi sunmaktadır.
Bu endeksler, kentsel yaşam kalitesinin farklı yönlerini ve bileşenlerini ölçerek, şehirleri farklı kriterlere göre sıralamaktadır. Ancak, her endeks farklı faktörleri ve ağırlıkları dikkate aldığından, sonuçları birbirinden farklı olabilir.
Kentsel Yaşam Kalitesi ve Akıllı Şehirler
Akıllı Şehirler, Akıllı Şehir Nedir? başlıklı yazımızda da belirttiğimiz gibi kentsel yaşam kalitesini artırma hedefi olan kentsel analizler, planlamalar ve uygulamaların bir araya geldiği vizyoner temalardır.
Buradaki en temel kriter kentsel yaşam kalitesini artırma hedefidir.Yine aynı yazımızda hiç teknoloji kullanılmadan, geleneksel ama akılcı yöntemler ile geliştirilen uygulamaların da birer akıllı şehir uygulaması olduğunu daha önce ifade etmiştik.
Dolayısıyla akıllı şehir uygulamaları kentsel yaşam kalitesi ile doğrudan ilişkilidir. Hatta akıllı şehirler vizyonunun veya akıllı şehir uygulamalarının kentsel yaşam kalitesini artırma yolunda sadece ‘bir araç’ olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır.
Akıllı Şehirler ve kentsel yaşam kalitesi o kadar iç içe bir kavramdır ki bazı endekslerde akıllı şehirler ve yaşam kalitesi göstergeleri (indikatörleri) neredeyse aynıdır. Hatta bir zamanlar yaşam kalitesi endeksi olarak piyasaya sunulan bazı endeksler sonraki yıllarda akıllı şehir trendinin yükselişini fırsat bilerek akıllı şehir endeksi olarak pazara sunulmuştur.
Yukarıda ‘kentsel yaşam kalitesi göstergeleri’ başlığında bahsi geçen göstergelerin neredeyse tamamı için bir akıllı şehir stratejisi veya uygulaması mevcuttur.
Örneğin, akıllı ulaşım sistemleri (aus) uygulamaları, trafik akışını optimize ederek trafik sıkışıklığını azaltabilir, bu da daha kalitelii bir yolculuk deneyimi sağlar. Ayrıca, enerji verimliliği ve yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı, kentsel yaşam kalitesini artırırken, çevreye de olumlu katkı sağlayabilir.
Akıllı şehir uygulamaları, su yönetimi, atık yönetimi ve hava kalitesi gibi çevresel faktörleri de izleyebilir ve düzenleyebilir. Bu, insanların daha temiz bir çevrede yaşamalarına ve daha sağlıklı bir yaşam sürmelerine yardımcı olur.
Bir diğer örnek, akıllı şehir uygulamalarının sağladığı veri ve analizlerin, acil durum müdahaleleri için daha hızlı ve etkili kararlar alınmasına yardımcı olmasıdır. Örneğin, doğal afetler, terör saldırıları ve diğer acil durumlarda, akıllı şehir uygulamaları, olayın yerini ve türünü belirleyebilir, insanları ve kaynakları daha etkili bir şekilde yönlendirebilir ve insanların güvenliğini artırabilir.
Ayrıca, akıllı şehir uygulamaları, sağlık hizmetleri alanında da büyük faydalar sağlayabilir. Akıllı sağlık sistemleri, hastaların sağlık verilerini takip ederek, sağlık hizmetlerinin daha iyi yönetilmesine ve hastalıkların daha hızlı teşhis edilmesine yardımcı olabilir. Ayrıca, akıllı şehir uygulamaları, yaşlı bakımı, engelli bakımı ve diğer sağlık hizmetleri alanlarında da iyileştirmeler sağlayabilir.
Son olarak, akıllı şehir uygulamaları, eğitim ve kültürel hizmetler alanında da iyileştirmeler sağlayabilir. Akıllı eğitim sistemleri, öğrencilerin öğrenme sürecini daha kişiselleştirerek daha iyi sonuçlar elde etmelerine yardımcı olabilir. Akıllı kültürel hizmetler, insanların sanatsal ve kültürel etkinliklere daha kolay erişmelerini sağlayabilir, bu da kentsel yaşam kalitesini artırabilir.
Kentsel Yaşam Kalitesi’ni yükselten daha fazla akıllı şehir uygulaması için web sitemizdeki uygulama başlığını tıklayabilirsiniz.
